Czy nadmiar białka szkodzi nerkom? Prawda i mity o diecie wysokobiałkowej

Diety wysokobiałkowe, popularne wśród sportowców, osób odchudzających się i entuzjastów zdrowego stylu życia, budzą wiele kontrowersji. Jednym z najczęściej podnoszonych problemów jest potencjalny negatywny wpływ nadmiernego spożycia białka na zdrowie nerek. Czy te obawy są uzasadnione, czy może to kolejny mit dietetyczny? Przyjrzyjmy się bliżej mechanizmom działania nerek i temu, co nauka mówi o relacji białka i ich funkcjonowania.

Rola białka w organizmie i obciążenie nerek

Białko jest kluczowym makroskładnikiem, niezbędnym do budowy i naprawy tkanek, produkcji enzymów i hormonów. Kiedy spożywamy białko, jest ono rozkładane na aminokwasy, a następnie wykorzystywane przez organizm. Proces ten generuje produkty przemiany materii zawierające azot, głównie mocznik. Rolą nerek jest właśnie filtrowanie krwi i usuwanie tego mocznika wraz z innymi toksynami i nadmiarem wody, tworząc mocz.

Teoretycznie, większe spożycie białka prowadzi do większej produkcji mocznika, co wymaga od nerek zwiększenia tzw. wskaźnika przesączania kłębuszkowego (GFR). Jest to naturalna reakcja fizjologiczna, nazywana hiperfiltracją. U zdrowych osób nerki są zaprojektowane tak, by radzić sobie ze znacznymi wahaniami obciążenia dietetycznego.

Aktualne badania naukowe: Zdrowe nerki

Liczne, długoterminowe badania na zdrowych osobach nie wykazały, aby zwiększone spożycie białka – nawet do 2,2 grama na kilogram masy ciała (g/kg m.c.) dziennie – prowadziło do uszkodzenia nerek czy pogorszenia ich funkcji.

• Adaptacja nerek: U zdrowych osób nerki wykazują zdolność do adaptacji i kompensacji zwiększonego obciążenia. Zwiększona filtracja jest procesem odwracalnym, który nie przekłada się na trwałe uszkodzenie.
• Mit uszkodzenia: Badania sugerują, że obawa o uszkodzenie nerek u osób zdrowych, stosujących dietę wysokobiałkową (np. dla celów sportowych), jest w dużej mierze nieuzasadniona. Nerki są w stanie bezpiecznie utrzymać homeostazę.

Kluczowy wyjątek: Istniejąca choroba nerek

Sytuacja zmienia się diametralnie w przypadku osób, u których wcześniej zdiagnozowano chorobę nerek (CKD). U pacjentów z już upośledzoną funkcją nerek:

• Nadmierne spożycie białka może faktycznie przyspieszyć postęp choroby. Uszkodzone nefrony (jednostki filtrujące w nerkach) są mniej zdolne do radzenia sobie ze zwiększonym obciążeniem mocznikiem.
• W takich przypadkach, dieta niskobiałkowa lub z kontrolowaną ilością białka jest standardową i kluczową interwencją medyczną, mającą na celu zmniejszenie obciążenia filtracyjnego i ochronę pozostałych nefronów.

Co jest naprawdę szkodliwe dla nerek?

Zamiast nadmiaru białka, dla nerek znacznie bardziej szkodliwe są:

• Nieuregulowane nadciśnienie tętnicze: Uszkadza drobne naczynia krwionośne w nerkach.
• Niewyrównana cukrzyca: Wysoki poziom glukozy prowadzi do nefropatii cukrzycowej.
• Przewlekłe odwodnienie: Zmniejsza przepływ krwi przez nerki i utrudnia usuwanie toksyn.
• Nadmierne i długotrwałe używanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ).

Podsumowanie i zalecenia

Dla osób zdrowych, stosujących typową dietę wysokobiałkową (np. 1.2–2.2 g/kg m.c./dzień), nie ma dowodów na to, by białko szkodziło nerkom. Najważniejsze jest odpowiednie nawodnienie, które ułatwia nerkom pracę. Wypijanie wystarczającej ilości wody jest kluczowe przy każdej diecie, a szczególnie przy zwiększonej podaży białka.

Jeśli jednak masz w rodzinie historię chorób nerek, cierpisz na cukrzycę, nadciśnienie lub odczuwasz jakiekolwiek niepokojące objawy, zawsze skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem. Tylko badanie krwi i moczu może dać pełen obraz funkcjonowania Twoich nerek i pomóc w ustaleniu optymalnej, bezpiecznej dla Ciebie ilości białka.